Siatkówczak u dziecka – jak rozpoznać chorobę?

Siatkówczak to najczęstszy nowotwór pierwotny spotykany u najmłodszych dzieci. Zazwyczaj wykrywany jest u pacjentów w wieku 2,5 lat. Siatkówczak oka u dzieci pomimo dość rzadkiego występowanie stanowi 3% nowotworów dziecięcych.

Spis treści:

1. Siatkówczak u dzieci objawy – na co zwrócić uwagę?

2. Siatkówczak u dziecka – jak wygląda jego diagnostyka?

3. Siatkówczak oka u dzieci – jak powstaje?

4. Klasyfikacja siatkówczaka

5. Leczenie siatkówczaka – walka o zachowanie gałki ocznej

6. Usunięcie gałki ocznej – co dalej?

7. Siatkówczak u dziecka – postaw na profilaktykę!

Siatkówczak u dzieci objawy – na co zwrócić uwagę?

Jak w każdej chorobie, profilaktyka i diagnostyka to podstawa. Niektóre objawy siatkówczaka może rozpoznać nawet rodzic. Siatkówczak może zostać zdiagnozowany na rutynowym badaniu przez okulistę, ale niektóre objawy mogą zaobserwować już sami rodzice, którzy najczęściej zauważają białą źrenicę – ten objaw siatkówczaka nazywa się leukokorią. Z tego powodu rodzice kierują się do lekarza.

Kiedy oglądasz zdjęcia wykonywane z użyciem lampy błyskowej, źrenica jest czarna lub czerwona, natomiast u dzieci chorujących na siatkówczaka najczęściej widzimy biały odblask z dna oka. Ten objaw obserwuje się u ok. 60% chorych.

Przeczytaj także: Jak dbać o oczy dziecka?

Drugi co do częstości występowania objaw siatkówczaka to zez, stanowi 20%, czyli co piąty chory ma nieprawidłowe ustawienie oczu. Jeśli dziecko w wieku 3-4 miesięcy nadal zezuje, należy udać się do lekarza okulisty. Zez nie zawsze oznacza siatkówczaka. Jeśli zez nie jest związany z nowotworem, jego wczesne wykrycie daje duże szanse na szybkie wprowadzenie odpowiedniej korekcji, terapii widzenia a w związku z tym umożliwienie prawidłowego rozwoju widzenia u naszej pociechy.

Inne objawy siatkówczaka to bolesność oka, zaczerwienienie, złe widzenie, jednostronne poszerzenie źrenicy, zmiana zabarwienia tęczówki. Kolejny obserwowany symptom to ropny wysięk do przedniej komory oka lub wylew krwi w przedniej komorze oka.

Jeśli w rodzinie występował siatkówczak, dziecko powinno zostać zbadane jak najszybciej po urodzeniu. Natomiast w przypadku podejrzenia siatkówczaka lekarz kieruje pacjenta do specjalisty, który zajmuje się leczeniem tej choroby, aby prawidłowo ją zdiagnozować i wdrożyć odpowiednie leczenie. Musisz mieć świadomość, że nawet objaw białej źrenicy nie daje stuprocentowej pewności, że masz do czynienia z siatkówczakiem.

Siatkówczak u dziecka – jak wygląda jego diagnostyka?

Podstawowym badaniem diagnostycznym jest wziernikowanie pośrednie wykonywane przy rozszerzonej źrenicy. Badanie USG pozwala wykryć zwapnienia i pomaga w odróżnieniu siatkówczaka od chorób o podobnym wyglądzie jak choroba Coatsa.

Kiedy lekarz zdiagnozuje siatkówczaka, przeprowadza dodatkowo rezonans magnetyczny głowy. Badanie to pozwala stwierdzić, czy komórki nowotworowe znajdują się tylko w obrębie gałki ocznej, czy też są obserwowane w mózgu. Kiedy zostanie stwierdzone występowanie zmian w mózgu, mamy zazwyczaj do czynienia z zaawansowanym stadium siatkówczaka. Rokowania u pacjentów, u których nowotwór znajduje się w obrębie gałki ocznej, dają ok. 90% szans na przeżycie. W sytuacji, kiedy zmiany nowotworowe zostaną wykryte poza gałką oczną czy też w mózgu szanse spadają z 90% do mniej niż 50%.

W badaniu rezonansem magnetycznym pacjent nie jest narażony na promieniowanie jak przy tomografii komputerowej, a pozwala ona ocenić stan nerwu wzrokowego i wykluczyć inne jednostki chorobowe.

Siatkówczak oka u dzieci – jak powstaje?

Każdy człowiek ma dwie kopie genu siatkówczaka. Mutacja dotycząca obydwu kopii może prowadzić do powstawania nowotworu. Aż 10% przypadków stanowi dziedziczną postać siatkówczaka – wtedy według przypuszczeń naukowców zmutowane geny znajdują się w prawie wszystkich komórkach siatkówki chorego.

Możesz się spotkać z sytuacją kiedy u rodzica mutacje obserwujemy w jego komórkach rozrodczych a w pozostałych komórkach ciała nie. Wtedy dziecko będzie chorowało na siatkówczaka, a rodzic niekoniecznie. Dlatego tak ważne są kontrolne badania lekarskie.

Około 90% chorych to przypadkowy rozwój choroby, nie mający charakteru dziedzicznego. Na świecie połowa przypadków zachorowań na siatkówczaka prowadzi do śmierci dziecka. W 75% siatkówczak występuje w jednym oku, natomiast 25% stanowią przypadki obuoczne. Częstość zachorowalności na siatkówczaka nie jest skorelowana z płcią, co oznacza, że jego występowanie u chłopców i dziewczynek jest podobne.

Klasyfikacja siatkówczaka

Po dokładnej diagnostyce siatkówczaka na podstawie wyników m.in. tomografii komputerowej, analizie wielkości guzów oraz ich umiejscowienia i stopnia zaawansowania choroby otrzymamy klasyfikację przypadku.

Obecnie stosuje się klasyfikację Reese-Ellsworth siatkówczaka oraz klasyfikację międzynarodową. Natomiast ogólny schemat interpretacji jest zbieżny. Im mamy wyższy nr grupy i/lub literę tym rokowania są gorsze i musimy się liczyć, że konieczne będzie całkowite usunięcie gałki ocznej. Dlatego tak ważna jest diagnostyka i jak najszybsze rozpoznanie siatkówczaka u niemowlaka.

Leczenie siatkówczaka – walka o zachowanie gałki ocznej

Nie ma jednej stosowanej metody leczenia siatkówczaka, która sprawdzi się u każdego bądź większości pacjentów. Metody leczenia dopasowuje się do każdego przypadku indywidualnie. Przy postaci jednoocznej choroby postępowanie będzie inne niż w przypadku gdy nowotwór dotyczy obydwu gałek ocznych. Współczesne metody leczenia dają bardzo dobre rezultaty, o ile siatkówczak u dzieci zostanie wcześnie rozpoznany.

Chemiochirurgia tętnicy ocznej umożliwia leczenie miejscowe. Radiolog poprzez tętnicę udową dostaje się do tętnicy ocznej i podaje niewielkie ilości leku bezpośrednio do nowotworu. Unikalność tej metody polega na tym, że umożliwia bardziej celowane leczenie siatkówczaka. Nie podaje się chemii ogólnoustrojowo, dzięki czemu pacjent doświadcza znacznie mniej skutków ubocznych, a efekty leczenia są lepsze. Nie osłabia to organizmu, tym bardziej w przypadku, gdy leczy się najmłodszych pacjentów.

Kolejna metoda to chemioterapia doszklistkowa. Sprawdza się szczególny gdy mamy do czynienia z rozsiewami guza w ciele szklistym, ponieważ leki do chemioterapii podawane są właśnie do ciała szklistego.

Chemioterapia okołooczna polega na wprowadzaniu leków nie bezpośrednio do oka, a do warstw otaczających oko. Tę metodę można łączyć z poprzednimi. Lekarz na podstawie wiedzy oraz doświadczeń pacjentów ma wypracowane własne schematy lecznicze, które stosuje tak, aby uzyskać jak najlepsze rezultaty.

Laserotepia jest najmniej inwazyjnym leczeniem. Sprawdza się w usuwaniu niewielkich guzów i nie powoduje bólu po zabiegu. Kolejna metoda to krioterapia polegająca na zamrożeniu guzów, czasem konieczne jest powtórzenie zabiegu w celu usunięcia całego guza.

Chemioterapia ogólnoustrojowa polega na wprowadzaniu leku dożylnie do całego organizmu. Ta metoda powoduje głównie zmniejszenie guza, ale zazwyczaj nie prowadzi do całkowitego wyleczenia. Stosuje się ją głównie u najmniejszych pacjentów, do czasu, aż nie podrosną i będzie możliwe wykonanie chemiochirurgii tętnicy ocznej.

Inna metoda leczenia siatkówczaka polega na wprowadzeniu na oko płytki radioaktywnej, którą po ok. 4 dniach się usuwa. W związku czym pacjent wymaga dwóch operacji. Niestety ta metoda leczenia niesie za sobą ryzyko zachorowania na zaćmę, retinopatię popromienną czy upośledzenie dobrego widzenia.

Kiedy stadium choroby jest bardzo zaawansowane, czasem zachowanie gałki ocznej jest niemożliwe. Wtedy trzeba wykonać zabieg enukleacji, czyli usunięciu gałki ocznej.

Dowiedz się też: Jak przygotować dziecko na wizytę w gabinecie optometrycznym?

Usunięcie gałki ocznej – co dalej?

Usunięcie gałki ocznej pozwala na usunięcie nowotworu z organizmu. Po wygojeniu się rany możliwe jest zastosowanie implantu oczodołowego, czyli protezy gałki ocznej, która wygląda niemal identycznie jak drugie oko. Wykonaniem takiej protezy zajmuje się okularysta. Często postronne osoby nie są w stanie odróżnić zdrowego oka od protezy.

Trzeba mieć świadomość, że proteza nie będzie poruszała się tak jak prawdziwe oko, ponieważ nie są do niej przyczepione mięśnie poruszające gałką oczną. Mimo to ze względów estetycznych daje to pacjentom ogromny komfort i pewność siebie, zwłaszcza w kontaktach z ludźmi.

Po leczeniu mali pacjenci mają szanse na powrót do normalnego życia. Mogą uprawiać sport, uczyć się w szkole z resztą rówieśników a w przyszłości prowadzić aktywne życie zawodowe. Nadal najważniejsze są regularne kontrole i badania w celu wykrycia następstw czy też wtórnych nowotworów.

Pacjenci, u których wykryto postać dziedziczną siatkówczaka, są bardziej predysponowani do występowania wtórnych nowotworów zlokalizowanych poza oczami. Dlatego tak ważne jest pilnowanie regularnych wizyt kontrolnych u lekarza okulisty nawet jeśli z pozoru nic się nie dzieje.

Siatkówczak u dziecka – postaw na profilaktykę!

Leczeniu siatkówczaka powinny być poddani pacjenci w jak najwcześniejszym stadium choroby, aby nie narażać życia dziecka oraz walczyć o zachowanie gałki ocznej.

Rozpoznać objawy siatkówczaka wstępnie może nawet rodzic – na początku artykułu opisaliśmy najczęściej spotykane objawy u pacjentów chorujących na siatkówczaka. Należy pamiętać, że nie są to objawy specyficzne i rozstrzygające, nawet biały odblask z dna. W pełni rozpoznać siatkówczaka i wydać diagnozę może tylko lekarz specjalista.

W Polsce regularne profilaktyczne badania okulistyczne dzieci nie są jeszcze tak mocno zakorzenione jak badania, chociażby u lekarza pediatry. Dlatego tak ważne jest to, aby to rodzice dbali o dopilnowanie badań wzroku u najmłodszych. Na pierwsze badanie wzroku udajcie się, gdy dziecko ma pół roku, nawet jeśli z Waszego punktu widzenia wszystko jest dobrze.

Małe dzieci nie wiedzą, co to znaczy dobrze widzieć, więc nie zasygnalizują np. płaczem, że coś złego się dzieje. Lekarz okulista podczas badania sprawdzi dno oka, czy widocznie są jakiekolwiek zmiany w obrębie siatkówki.

W wielu salonach Family Optic można wykonać badanie okulistyczno-optometryczne, dzięki czemu wzrok dziecka będzie kompleksowo sprawdzony. Pamiętaj, że dobre nawyki, których nauczą się dzieci za młodu, będą procentowały w przyszłości im samym oraz ich bliskim.