Jeśli robisz zeza, to może ci tak zostać?

Zacznijmy od zeza – czym on właściwie jest ?

Najprościej rzecz ujmując, zez jest nieprawidłowym ustawieniem gałek ocznych. Kiedy patrzysz na jakiś obiekt, oś widzenia każdego z oczu powinna przechodzić przez punkt bądź przedmiot Twojej obserwacji. Jeśli tak się nie dzieje, mamy do czynienia z zezem. Taka sytuacja może powodować podwójne widzenie, gdyż obraz z jednego oka jest przesunięty względem obrazu, które widzi drugie oko.

Pacjent jednak nie zawsze widzi podwójnie, pomimo widocznego zeza. Wynika to z tego, że mózg wyłącza jedno oko i przetwarza obraz z drugiego oka.

Rodzaje zeza

Rozróżniamy kilka rodzai zeza, w zależności od punktu odniesienia, który przyjmiemy. Zez ukryty nie jest widoczny na pierwszy rzut oka. Można go zdiagnozować dopiero podczas badania i wykonania odpowiednich testów. Jeśli chodzi o zez jawny, widzimy nieprawidłowe ustawienie oka, patrząc na chorą osobę. Podczas dodatkowych badań można zmierzyć takie parametry jak m.in. kąt zeza.

Wśród zezów jawnych wyróżniamy dwa typy:

• zez towarzyszący – kąt odchylenia oka jest ciągle taki sam, niezależnie od tego, w którą stronę pacjent patrzy,

• zez nietowarzyszący – kąt odchylenia oka jest inny w różnych kierunkach patrzenia.

Ze względu na czas występowania wyodrębniamy:

• zeza stałego – odchylenie oka występuje cały czas,

• zez okresowy – odchylenie pojawia się np., na daną odległość bliż/dal.

Biorąc pod uwagę przyczyny zeza, czyli tzw. etiologię, uwzględniamy następujący podział:

• zez czynnościowy – jest on zawsze zezem towarzyszącym i powodują go nieskorygowane wady wzroku lub ruch oka w niewystarczającym zakresie,

• zez porażenny – zazwyczaj jest nietowarzyszący, chociaż po dłuższym czasie może przejść w towarzyszący.

Kolejna klasyfikacja zeza dotyczy kierunku odchylenia oka zezującego. Kiedy oko ucieka do nosa, mówimy o esotropii, tzw. zezie zbieżnym. Gdy oko odchyla się do skroni, mamy do czynienia z exotropią, czyli zezem rozbieżnym. Jeśli oko ucieka do góry, jest to hypertropia oka, a gdy ucieka w dół – hypotropia. Możemy również spotkać się z sytuacją kiedy obserwujemy u pacjenta nieodpowiednie ustawienie raz jednego oka a później drugiego. Jest to zez naprzemienny.

Skąd ten zez, czyli gdzie leży przyczyna?

Jedne z głównych przyczyn zeza to:

• nieskorygowane wady refrakcji,

• czynniki genetyczne,

• choroby mięśni gałkoruchowych,

• choroby ośrodkowego układu nerwowego, np. rozszczep kręgosłupa,

• choroby gałki ocznej, np. w przypadku nowotworów oka, takich jak siatkówczak.

Dodatkowe czynniki zwiększające ryzyko wystąpienia zeza to:

• zez w najbliższej rodzinie – jeśli rodzice dziecka, lub jego rodzeństwa mają zeza, zwiększa to prawdopodobieństwo pojawienia się choroby.

• niektóre schorzenia medyczne predysponują do powstania zeza, np. zespół Downa, mózgowe porażenie, czy też przebyty udar lub uraz głowy.

Czy to się da wyleczyć?

Każdy przypadek należy rozpatrywać indywidualnie, gdyż nie zawsze spotykając się z nierównoległym ustawieniem gałek ocznych pacjenta, trzeba wdrożyć leczenie. W przypadku małych dzieci pamiętaj o regularnych badaniach, gdyż dzieci szybko rosną, a ich widzenie obuoczne i ostrość wzroku może ulec zmianie. Istnieje ryzyko pojawienia się krótkowzroczności, tym bardziej, jeśli dziecko spędza dużo czasu przed ekranem komputera, telefonu komórkowego czy tabletu. W wielu przypadkach, jeśli oczy nie są ustawione równolegle, wystarcza skorygowanie wady wzroku. Dzieje się tak często w przypadku zeza ukrytego.

Jeśli zostanie stwierdzona choroba zezowa, trzeba jak najszybciej wdrożyć odpowiednie leczenie. U dzieci jest to szczególnie ważne, gdyż często zdiagnozowanie zeza na wczesnym etapie daje szanse na całkowite wyleczenie. Ponadto sam proces leczenia przebiega wtedy szybciej. Miej na uwadze to, że mały pacjent często nie powie, że widzi źle, gdyż nie wie, co to znaczy widzieć „normalnie”, tym bardziej jeśli dziecko zezuje od urodzenia, bądź wczesnego dzieciństwa.

Większość pacjentów twierdzi, że leczenie zeza w ich przypadku odbywało się poprzez zasłanianie zdrowego oka. Jeśli badanie ostrości wzroku wykaże znacznie obniżoną ostrość dla jednego oka, wtedy mamy do czynienia z niedowidzeniem, co może być przyczyną zeza. Aby poprawić ostrość chorego oka, zakrywamy oko z dobrą ostrością i wprowadzamy specjalne ćwiczenia, mające na celu poprawę ostrości na drugim oku.

Wady refrakcji powinny być właściwe korygowane zwłaszcza u małych dzieci, aby widzenie obuoczne mogło się prawidłowo rozwijać.

Podsumowanie

Popularne stwierdzenie naszych rodziców i dziadków, czyli „nie rób zeza, bo Ci tak zostanie”, nie jest zgodne z prawdą. To, co w tym przypadku nazywamy zezem, jest ruchem konwergencyjnym oczu, który bardzo często wykonuje każdy w ciągu dnia.

Możesz poprosić znajomego, aby wziął do ręki np. długopis i patrzył na jego końcówkę, a następnie zaczął go powoli zbliżać do swojego nosa. W większości przypadków zaobserwujesz symetryczny ruch obu oczu w kierunku nosa. Jeśli nie masz żadnych zaburzeń, Twoje oczy poruszają się właśnie w taki sposób. 

Układ wzrokowy jest bardzo plastyczny i zmiany adaptacyjne mogą zachodzić bardzo szybko. Ich skutki możesz zacząć odczuwać dopiero po dłuższym czasie. Dlatego ważna jest profilaktyka – raz w roku udaj się na badanie okulistyczne, podczas którego zostanie wykonane m.in. badanie dna oka.

Podczas corocznego badania wzroku u optometrysty otrzymasz właściwie dopasowane soczewki kontaktowe lub receptę na okulary. Zapraszamy na badanie wzroku do naszych salonów. W wybranych punktach umówisz się również na badanie do okulisty.